Znaku szlaku rowerowego możemy spotkać w wielu miejscach Polski. Ale kiedy pojawił się pierwszy? Jak wyglądał? Kto go wymyślił?
Pierwsze szlaki rowerowe – czyli oznakowane trasy do rekreacyjnego i turystycznego poruszania się na rowerze – powstały dopiero ok. 1996 roku.
Oznacza to, że historia oznakowywania rowerowych tras turystycznych jest znacznie krótsza do historii znakowania szlaków dla turystów pieszych (więcej o historii wytyczania szlaków turystycznych już wkrótce).
PTTK – pierwsze oznakowane trasy rowerowe
Twórcami pierwszych oznakowanych szlaków rowerowych w Polsce byli członkowie Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego (PTTK). Posiadali oni olbrzymie doświadczenie w wytyczaniu tras turystycznych. A to dzięki temu, że PTTK było wówczas wieloletnim zarządcą większości szlaków turystycznych w kraju.
Szczególnie zaangażowani w opracowanie systemu znakowania szlaków rowerowych byli – Komisja Kolarska Zarządu Głównego PTTK i Zbigniew Boroński (członek honorowy PTTK).
Znak szlaku rowerowego – jak wyglądał na początku?
Zgodnie z tradycjami PTTK i dostępną wówczas technologią – znaczki szlaku rowerowego były malowane na drzewach i słupach.
Znaczek szlaku rowerowego miał wymiary 15×15 cm. Na białym tle umieszczony był czarny symbol roweru. Pod nim znajdowały się prostokąt, strzałka lub koło w kolorze szlaku. Prostokąt informował o tym, że należy jechać prosto, grot strzałki o kierunku skrętu za znakiem, a koło – o początku lub końcu trasy.
Znak początku szlaku rowerowego 
Znak podstawowy szlaku rowerowego
Kolory szlaku rowerowego
Kolory szlaków rowerowych były takie same jak kolory szlaków pieszych: czerwony, niebieski, zielony, żółty i czarny.
Dlaczego znaczek szlaku stał się w końcu znakiem drogowym?
Szybko okazało się, że szlaki rowerowe znacznie częściej niż trasy turystyczne innych typów prowadzą drogami asfaltowymi.
W związku z tym, że szlaki rowerowe wykorzystywały publiczną infrastrukturę drogową, ich znakowanie musiało zostać dopasowane do wymogów związanych z bezpieczeństwem ruchu.
Z tego powodu w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 3 lipca 2003 r. (w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na drogach) pojawiła się nowa grupa znaków drogowych – znaki R.
Znalazły się tam znaki R-1, R-2, R-3. (więcej o znakach drogowych R-1, R-2, R-3)
Znak szlaku rowerowego – znak drogowy typu R
Znaki drogowe typu R były o 5 cm większe niż stosowane wcześniej przez PTTK (sugestia taka dotarła do ministerstwa z radomskiego oddziału PTTK). Zmienił się także wygląd roweru. A to dlatego, że w końcu został dopasowany do grafiki znajdującej się na innych znakach drogowych.
Od tamtej pory znaki szlaku rowerowego musiały spełniać takie same normy jak inne znaki drogowe. Po pierwsze lico miało być wykonane z folii odblaskowej 1 stopnia. Po drugie krawędzie znaku miały być zaokrąglone, a po trzecie tył znaku powinien być szary i posiadać znak producenta.
Hybrydowe oznakowanie szlaków rowerowych
Po wprowadzeniu znaków drogowych szlaku rowerowego powstał hybrydowy system znakowania szlaków rowerowych, który funkcjonuje do dziś. Na asfaltowych drogach publicznych ustawiane są znaki drogowe typy R, a na pozostałych odcinkach dominuje oznakowanie w formie malowanej.
Wraz z rozwojem technologii pojawiły się jeszcze znaki przyklejane – wydrukowane na różnego rodzaju foliach lub tabliczkach. Na szczęście, dzięki współczesnym klejom rzadziej spotkać można tabliczki przybite do drzew gwoździami…
Jak poprawić oznakowanie szlaków? – kolejne zmiany w prawie
Kolejne lata przyniosły olbrzymi wzrost ilości wyznakowanych tras rowerowych. Zaczęły powstawać trasy o zasięgu krajowym i międzynarodowym. Na dodatek ich twórcami były różne organizacje – nie zawsze współpracujące ze sobą. Dochodziło do dublowania się tras, a nawet do krzyżowania szlaków oznaczonych tym samym kolorem.
W 2013 r. opublikowano nowelizację rozporządzania w sprawie znaków i sygnałów drogowych oraz w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na drogach.
W przepisach wskazano sposób oznaczania szlaków rowerowych, których przebieg został wyznaczony tylko na obszarze Polski lub wykracza poza granice kraju. Mimo to w nowelizacji nie otrzymaliśmy nadal definicji szlaku rowerowego, sposobu kategoryzacji ani informacji o tym, kto decyduje o kolorze i numerze szlaku.
Zaznaczono za to, że w przeciwieństwie do innych znaków drogowych, znaki szlaków rowerowych można umieszczać zarówno przy drogach twardych i gruntowych.
Nowelizacja rozporządzenia doprowadziła do zniknięcia znaków typu R-2, czyli biało-zielonych znaków szlaku rowerowego międzynarodowego. Organizatorzy tych tras mieli czas na dokonanie zmian do 2018 r.
Zgodnie z nowelizacją nadal funkcjonują znaki typu R-1 i R-3 jako oznaczenia szlaku rowerowego lokalnego. Oczywiście w prawodawstwie brak informacji czym jest szlak rowery lokalny.
Nowość! Znak szlaku rowerowego – R4
Nowością – wprowadzoną w 2013 r. – są znaki typu R-4. (więcej o znakach R-4 tutaj) Znaki z grupy R-4 mają kolor pomarańczowy i czarne grafiki. Muszą być wykonane z foli odblaskowej typu 2, co podnosi ich widoczność w stosunku do pozostałych znaków z grupy R.
Zupełną nowością jest to, że rozporządzenie umożliwia wykonywanie szlaków R-4, R-4a i R-4b jako znaków poziomych. Dzięki takiemu rozwiązaniu mogą zostać namalowane na drodze jako powtórzenie znaków pionowych. Co najważniejsze – znaki namalowane na drodze – mogą funkcjonować także jako jedyne oznakowanie szlaku.
Ale jak poradzić sobie z tymi wszystkimi znakami…
Regulacje prawne dotyczące oznakowania szlaków rowerowych na drogach asfaltowych nie zakończyły problemów związanych z różnorodnością symboli graficznych wykorzystywanych do oznaczania tras rowerowych.
Z wyjątkowym bogactwem symboli, którymi oznaczane są rowerowe trasy turystyczne, możemy spotkać się na terenach leśnych (więcej o różnorodności oznakowania szlaków rowerowych już wkrótce tutaj).
Znak szlaku rowerowego – bez centralnej ewidencji ani rusz!
Sytuacja nie zmieni się zapewne do czasu opracowania spójnego systemu prawnego do zarządzania szlakami turystycznymi na poziomie krajowym, z centralną ewidencją istniejących tras, wskazaniem odpowiedzialnych za budowę, konserwację i likwidację szlaków.
